IV Międzynarodowe Sympozjum TBI oraz PTSD – podsumowanie
W dniach 20-23.09 odbyło się “IV Międzynarodowe Sympozjum TBI oraz PTSD” organizowane przez Fundację SPRZYMIERZENI z GROM. Wydarzenie zostało objęte patronatem Wicepremiera, Ministra Obrony Narodowej Pana Mariusza Błaszczaka.
Wstęp:
Celem organizowanych przez Fundację sympozjów jest zwrócenie uwagi środowiska medycznego oraz społeczeństwa na problematykę urazowych uszkodzeń mózgu
(ang. Traumatic Brain Injury, TBI) i zespołu stresu pourazowego (ang. Post-traumatic stress disorder, PTSD). Ich występowanie dotyczy zarówno osób ze środowiska cywilnego, jak
i służb mundurowych. Dzięki wczesnej diagnostyce możliwe jest przeciwdziałanie bardziej złożonym zaburzeniom psychologicznym i fizjologicznym skutkującym negatywnym wpływem na życie społeczne poszkodowanego. Jedną z misji Fundacji jest wdrożenie i uznanie jako standard postępowania przez środowisko medyczne koncepcji multidyscyplinarnego podejścia w diagnostyce i rehabilitacji tej grupy pacjentów.
Częstość występowania TBI corocznie ulega zwiększeniu. Przyczynia się do tego m.in. rozwój komunikacji samochodowej. W ostatnich latach w USA obserwowano znaczący wzrost występowania TBI. Przypuszcza się, że zjawisko to związane jest także ze wzrostem popularności badań profilaktycznych po doznaniu wstrząśnienia mózgu. Przyczyniły się do tego liczne kampanie społeczne zwiększające świadomość na temat urazów mózgu.
Szacuje się, że w siłach zbrojnych USA ponad 20% żołnierzy biorących udział w działaniach bojowych doznało urazowego uszkodzenia mózgu. Prawdziwe wartości są jednak trudne do określenia, niektórzy badacze twierdzą, że może być ich nawet dwukrotnie więcej. Można określić dwie najbardziej prawdopodobne przyczyny takiego stanu rzeczy. Pierwszą jest nadal zbyt niska świadomość społeczna dotycząca urazów mózgu i niechęć do zgłaszania urazów, które nie wywołały utraty przytomności. Drugą przyczyną jest łatwość pomylenia zaburzeń pourazowych z innymi dolegliwościami np. stresem, migrenami itp. Jest tak, ponieważ ponad 80% urazowych uszkodzeń to tak zwane łagodne urazowe uszkodzenia mózgu (ang. Mild Traumatic Brain Injury, mTBI) inaczej wstrząśnienie mózgu. Początkowo bóle głowy lub pogorszenie widzenia mogą być interpretowane jako zmęczenie lub wpływ stresu. Tylko dzięki wnikliwej analizie specjalisty można odpowiednio wcześnie rozpoznać tego typu uraz.
Przebieg sympozjum:
Charakterystyczną cechą sympozjów organizowanych przez Fundację SPRZYMIERZENI z GROM jest kompleksowe podejście do wybranej problematyki.
Do poprowadzenia wykładów zaproszono specjalistów chirurgii, fizjoterapii, neurologii, optometrii, psychologii, żywienia, dziedzin technicznych oraz etyki. Nie zabrakło również przedstawicieli państwowych placówek związanych z opieką nad weteranami oraz rehabilitacją. Prelegenci szkolili się z zakresu pourazowych zmian fizjologicznych, psychicznych oraz społecznych występujących w populacji pacjentów po urazach mózgu oraz cierpiących na PTSD. Dużo uwagi poświęcono również aspektom techniczno – inżynieryjnym związanym z ochroną człowieka przed falą uderzeniową eksplozji oraz ochronie balistycznej głowy.
Otwarcia sympozjum dokonał prof. dr hab. n. med. Wojciech Witkiewicz Dyrektor Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu, z którym w 2021 roku Fundacja SPRZYMIERZENI z GROM podpisałaporozumienie o współpracy. Wrocławski szpital posiada szerokie zaplecze rehabilitacyjne oraz specjalistów światowej klasy. Jednym z nich jest światowej sławy chirurg dr n. med. Adam Domanasiewicz. W czasie wykładu pt. “Urazowe uszkodzenia nerwów” słuchacze zapoznali się ze studium przypadku przeszczepu nerwu wykonanego u rannego funkcjonariusza policji. Oglądając szczegółowe slajdy i słuchając skrupulatnej analizy problemu można było poznać złożoność zagadnienia jakim jest przeszczep nerwu oraz dochodzenie do zdrowia pacjenta po postrzale.
Kolejnym przedstawicielem wrocławskiego szpitala była prof. dr hab. Małgorzata Paprocka-Borowicz z prezentacją “Rehabilitacja osób po urazach czaszkowo-mózgowych”. Omówiono procedury i problemy z jakimi zmagają się zarówno rehabilitanci, pacjenci oraz ich rodziny.
Fizjoterapeuta mgr Łukasz Argier w prezentacji “Zastosowanie metody Vojty u pacjenta po urazie mózgowo – czaszkowym – studium przypadku” przybliżył metodykę i wyniki pracy metodą Vojty. Liczne przykłady pacjentów z widoczną poprawą postawy i motoryki ciała zachęcają, aby ta forma terapii była częściej rozważana jako warta zastosowania u szerszego grona pacjentów.
Amerykański specjalista dr David LeMay w wykładzie “Pathophysiology of concussion” omawiał pourazowe zmiany fizjologiczne zachodzące w mózgu. Szczególną uwagę poświęcił zaburzeniom hormonalnym i możliwości ich normalizacji. Dr LeMay na co dzień pracuje ze sportowcami, którzy doznali urazów mózgu. Poprzez diagnostykę biochemiczną, suplementację i inne metody wspomagające, normalizuje gospodarkę hormonalną pacjentów. Wspiera również Weteranów USA oraz amerykańskie służby mundurowe w służbie czynnej.
Kolejny prelegent mgr Aleksandra Bialik ze Szpitala Miejskiego im. Św. Wincentego a Paulo w Gdyni zaprezentowała wykład pt. „Suplementacja po urazach mózgu – co wiemy?”. Referentka jest specjalistką z zakresu żywienia specjalnego. Na podstawie licznych meta analiz oraz swojego doświadczenia klinicznego omówiła optymalne możliwości wsparcia pacjenta po urazie mózgu. Zwrócono również uwagę na potrzeby suplementacji w poszczególnych fazach rehabilitacji pourazowej oraz na wzajemne oddziaływanie poszczególnych suplementów i leków.
Panel optometryczny rozpoczął mgr Bartosz Szeleżyński prezentacją pt. ‘Wprowadzenie do pourazowych zaburzeń widzenia oraz wykorzystania optometrii w służbach mundurowych”. Wykład koncentrował się na różnych aspektach pracy optometrystów w Polsce oraz projekcie badawczym związanym z wpływem ćwiczeń wzrokowych na wyniki pistoletowym strzelectwie dynamicznym.
Kolejny wykład pod tytułem „Korekcja wzroku po urazach gałki ocznej” poprowadziła dr. n. med. Sylwia Kropacz – Sobkowiak. Omówiono wykorzystanie specjalistycznych soczewek kontaktowych w celu poprawy zniszczonej przez uraz powierzchni oka. Słuchacze zostali również zapoznani z zasadami prawidłowego udzielenia pierwszej pomocy w razie doznania urazu gałki ocznej.
Swoim doświadczeniem z obszaru pourazowej rehabilitacji układu wzrokowego oraz pracy w największym amerykańskim wojskowym szpitalu podzielił się prof. dr. Optometrii Hannu Laukannen. W pierwszej prezentacji “Insights into brain injury from a neuro-rehabilitative optometrist” przedstawił w jaki sposób funkcjonuje układ wzrokowy i na jak wiele obszarów związanych z motoryką człowieka oddziałuje. W drugiej prezentacji “Treating the Visual Needs of Wounded Warriors with TBI at a Multidisciplinary Military Hospital: Observations from a Volunteer Civilian Optometrist” opowiedział, jak wygląda organizacja rehabilitacji żołnierzy po doznanych urazach. Podkreślił rolę, jaką odgrywa
w niej praca optometrystów oraz jakie są możliwości stosowania tego typu terapii widzenia w procesie rehabilitacji pacjenta.
Kolejnym prelegentem był amerykański optometrysta prof. dr. Willis Clem Maples. W wykładzie “Traumatic Brain Injury And The Visual System” przedstawił liczne przykłady zaburzeń układu wzrokowego, które występowały u pacjentów, z którymi pracował. W drugim wykładzie “Traumatic Brain Injury And The Visual System – Tools used by optometrists” przedstawił słuchaczom metodykę pracy optometrysty i sposoby, które optometryści wykorzystują podczas neurorehabilitacji.
Mieliśmy również zaszczyt wysłuchać dwukrotnego laureata Magna cum Laude, prof. dr hab. Inż. Wiesława Nowińskiego z Nowiński Brain Foundation. Podczas prezentacji “Human white matter tracts in 3D” słuchacze mogli zapoznać się z wyjątkowym narzędziem jakim jest multimedialna mapa mózgu 3D. Na uczestnikach ogromne wrażenie zrobiły możliwości prezentowanego oprogramowania. Pozwalało ono na obserwację wybranych połączeń nerwowych, filtrowanie warstw oraz możliwość obserwacji rzutu danej struktury pod dowolnym kątem.
Sesję psychologiczną rozpoczęła dr Tracie Kaip, która specjalizuje się w pomocy weteranom cierpiącym na zaburzenia stresu pourazowego oraz inne związane ze służbą. Przez trzy dni dzieliła się swoim doświadczeniem orazwyzwaniami z jakimi zetknęła się w pracy. Liczne przykłady kliniczne i modele podejścia terapeutycznego, które wykorzystuje dr Tracie budziły duże zainteresowanie, co było szczególnie widoczne w kuluarowych dyskusjach.
Kolejnym prelegentem była psycholog mgr Jolanta Szymańska, przedstawicielka Wojska Polskiego. Wygłosiła dwa wystąpienia “Etiology, diagnostic tools and psychological manifestations of TBI and PTSD combined” oraz “Management of symptoms, psychological rehabilitation.” Słuchacze mogli zapoznać się z aktualnie stosowanym podejściem terapeutycznym u żołnierzy Wojska Polskiego.
Złożoność aspektów i czynników wpływających na utrzymywanie się traumy psychicznej widzianą oczami osoby broniącej ofiar przemocy domowej mogliśmy poznać dzięki prokurator Agnieszce Gorczyńskiej z Prokuratury Rejonowej w Gdańsku. Przedstawiła prezentację “Korelacja PTSD z przemocą domową i uzależnieniami jako przesłanka rozpadu związków”. Był to wciągający wykład w pracę prokuratora z doświadczeniem terapeutycznym. Połączenie tych dwóch specjalizacji może być niezwykle praktyczne.
Mgr Dariusz Kecler z Centrum Terapii Kecler w prezentacji “Ukryte terapie PSTD” zaprezentował ciekawe analizy przypadków klinicznych ze swojego życia zawodowego. Dowiedzieliśmy się jak wielki wpływ na życie w środowisku cywilnym mają przyzwyczajenia i nawyki wyuczone podczas służby w jednostkach mundurowych.
W tegorocznej edycji mieliśmy również przyjemność wysłuchać dr n. med. Arkadiusza Kosowskiego z Departamentu ds. Służb Mundurowych Narodowego Funduszu Zdrowia. W prezentacji “Miejsce pacjentów z PTSD w systemie opieki zdrowotnej” omówił dotychczasową i aktualną skalę wykorzystania opieki psychologicznej przez weteranów.
Mogliśmy również zapoznać się z działalnością Centrum Weterana Działań Poza Granicami Państwa. Misję, aktualne przedsięwzięcia i plany Centrum Weterana prezentowała dyrektor mjr dr Katarzyna Rzadkowska.
Tegoroczna edycja była również bogata w najnowsze analizy, koncepcje i wyniki badań polskich naukowców. Zaprezentowane materiały multimedialne obrazowały destrukcyjny wpływ materiałów wybuchowych oraz miotających zarówno na pojazd, jego załogę i żołnierza nie chronionego przez pancerze pojazdu. Wyniki takich badań wykorzystywane są między innymi do projektowania nowoczesnego wyposażenia tak aby zapewniać użytkownikowi najwyższy możliwy poziom bezpieczeństwa.
Dr hab. inż. Sławomir Kciuk prof. oraz dr. inż. Edyta Krzystała z Politechniki Śląskiej przedstawili wyniki swoich badań podczas wykładu pt. “Identyfikacja i minimalizacja zagrożeń załogi pojazdów specjalnych podczas wybuchu”.
Prezentacja dr hab. inż. Krzysztofa Jamroziaka z Politechniki Wrocławskiej
pt. “Analiza odporności balistycznej wybranych hełmów wojskowych w ujęciu kryteriów urazowości głowy. Wymagania i trendy minimalizacji niepożądanych skutków generowanych przez pole walki” szeroko rozwinęła zagadnienia związane z wyposażeniem ochronnym żołnierza. Słuchacze zapoznali się między innymi ze zmianami technologicznymi w konstrukcji hełmów oraz działaniem balistycznym pocisku na wybrane konstrukcje hełmów.
Podczas panelu online mogliśmy wysłuchać Tomasza “Drago” Dzierana, weterana Navy SEAL’s, który podczas misji bojowej doznał urazowego uszkodzenia mózgu. Jego historia to droga weterana do odzyskania utraconej funkcjonalności zarówno fizycznej jak i psychicznej.
Kolejnym zagranicznym prelegentem był Kevin „Dauber” Lacz, weteran Navy SEAL’s. Tematem jego wystąpienia był „Operator Syndrome”. Syndrom ten jest bezpośrednio związany z działaniami żołnierzy w zespołach bojowych. Słuchacze dowiedzieli się jakie zagrożenia psychologiczne i fizyczne niosą za sobą działania
w przewlekłym stresie, poczuciu odpowiedzialności za kolegów z bojowego zespołu zadaniowego i w czasie prowadzenia misji.
Podsumowanie:
Wykładów prowadzonych na terenie AWF oraz online w ciągu trzech dni wysłuchało ponad sto osób. Wysokiej klasy prelegenci dzięki swoich osiągnięciom i chęci podzielenia się nimi pozwolili zrozumieć sposoby powstawania urazowych uszkodzeń mózgu i zespołu stresu pourazowego. Szczegółowo omówiono możliwości rehabilitacji i wsparcia osób poszkodowanych. Ponadto przedstawione zostały najnowsze możliwości technologiczne związane z ochroną żołnierza przed wpływem fali uderzeniowej.
Warto pamiętać, że zarówno TBI, jak i PTSD to choroby występujące przede wszystkim w środowisku cywilnym. Niestety ze względu na niską świadomość społeczną są często bagatelizowane. Brak wczesnej diagnostyki i odpowiedniego działania może nieść za sobą negatywne konsekwencje zdrowotne dla osób nimi dotkniętych bezpośrednio, jak i pośrednio, oddziałując na otoczenie społeczne.
W obliczu konfliktu zbrojnego na Ukrainie w niedługim czasie możemy spodziewać się napływu osób cierpiących na PTSD oraz zaburzeń wynikających z przebytego TBI. Odpowiednio wyszkoleni specjaliści dadzą im możliwość szybszej poprawy stanu zdrowia. Jest to również szansa dla polskich specjalistów do nabrania doświadczenia przy pracy
z TBI oraz PTSD wynikającymi z działań wojennych.
Nie uważamy, że wraz z zakończeniem IV Sympozjum praca Fundacji w obszarze TBI oraz PTSD została zakończona. Konieczne są dalsze zmiany w przepisach wykonawczych, jak i szeroka akcja edukacyjna wśród społeczeństwa. Wszystkich zainteresowanych wspieraniem naszych działań zachęcamy do współpracy.
Podziękowania:
Dziękujemy za wsparcie finansowe Grupie LOTOS w tym szczególnie Fundacji LOTOS, firmie Hoya oraz firmie Helikon-Tex. Dziękujemy również Elżbiecie Stechnij
z WholeGraphicStudio za przygotowanie profesjonalnych grafik. Jako Fundacja non-profit bez państwa pomocy nie bylibyśmy w stanie zrealizować wszystkich obranych celów.
Bartosz Szeleżyński